Oudejaarsavond (2011)

Overweging op Oudejaarsavond bij Prediker 3, 1-15 en Marcus 9, 49-50

We sluiten vanavond 2011 af. Elk jaar is weer anders, niet alleen door de uiterlijke omstandigheden die steeds weer wisselen, maar ook omdat wij zelf ieder jaar veranderen. Niet alleen worden we ouder; we worden misschien ook wijzer, ervarener. Maar het kan net zo goed zijn dat we belangrijke mensen zijn kwijtgeraakt, of een illusie armer zijn. De eerste lezing, uit Prediker; ze lijkt zo vanzelfsprekend: bij het leven horen hoogten en diepten, kansen en beproevingen. Ze waren vast weer ons deel in het afgelopen jaar. Dingen om dankbaar om te zijn. En nare dingen; want we weten: "shit happens", Het nare is: vaak is die shit niet eerlijk verdeeld onder de mensen. Dat is al moeilijker te accepteren. Maar in de lezing van Prediker staat bovendien: "Ik heb gezien dat het een kwelling is, die hem door God wordt opgelegd". Dat is een zin die niet zo goed past bij het gangbare godsbeeld dat God enkel liefde is en alleen het goede wil. Het kan zijn dat ons godsbeeld al te menselijk wordt, bijvoorbeeld de oude man met de witte baard die vanuit de hemel aan de touwtjes trekt en al in dit leven het goede beloont en het kwade straft. Dat beeld lijkt me een karikatuur van God. Je kunt er in ieder geval ook niet mee uit de voeten in het dagelijks leven. Want wat moet je dan met het onverdiende lijden? Je kunt dan alleen maar God de schuld geven of aan Gods bestaan gaan twijfelen. Dat voert ons denk ik niet verder. Ook niet de redenering dat God ons het kwade stuurt opdat wij ervan leren, of om ons te louteren. Want de mensen die verbitterd raken en bezwijken onder hun lot kunnen geen enkele troost en geen enkel houvast vinden bij deze God.

Het lijkt me daarentegen belangrijk om te beseffen dat wij Gods bedoelingen niet kennen en dat het wezen van God alle menselijke voorstellingen te boven gaat. Prediker zegt het zelf ook: "De mens kan het werk van God niet van begin tot eind doorgronden". Hoogstens kun je achteraf zeggen, als het je weer beter gaat: "Ik denk dat God mij iets wilde leren". Prediker zegt ook: "God doet het zo opdat wij ontzag voor hem hebben". Dat lijkt me een belangrijke gedachte. Wat mij steeds weer ontzag inboezemt is dit: geloof, hoop en liefde zijn onuitroeibare krachten. Er kan nog zoveel gebeuren: er zijn mensen die de verschrikkelijkste dingen meemaken maar die er zich toch bovenuit weten te vechten. Er is in die mensen een ongelofelijke veerkracht en een niet stuk te krijgen verlangen om ondanks alle tegenslag er toch het beste van te maken. In hen zien we de Geest van God aan het werk. Hoe ze het opbrengen; we kunnen er met ons verstand niet bij. Het moet iets met God te maken hebben, met de werking van Gods Geest die al ons bevattingsvermogen te boven gaat. En het is de kunst om ook vanuit diezelfde Geest te leven, ook in het nieuwe jaar. Het evangelie zegt: "Iedereen moet met vuur gezouten worden. Zorg dat jullie het zout in jezelf niet verliezen en bewaar onder elkaar de vrede". Met andere woorden: blijf altijd bidden om het vuur van Gods Geest. Want het is dat vuur dat smaak geeft aan ons leven, het is de zout in de pap, dat wat ons kan dragen door de tijd, ook als wij maar weinig kunnen begrijpen van wat ons en anderen allemaal overkomt. Moge de ondoorgrondelijke liefde van God ons houvast zijn, als we terugkijken op het afgelopen jaar, en als we vol vertrouwen toeleven naar het nieuwe.

Hans Oldenhof