Preek 15 februari 2004

Ze lachen u toe van alle kanten,
de helden en heldinnen van de reclame:
de baby's en kleuters beginnen al:
'echt wel' en 'heftig'
allerlei dure nutteloze dingen
worden mensen opgedrongen.......

een schijnwereld komt op je af:
een wereld van glamour en oppervlakkigheid:
een wereld die je alles biedt maar
je niets geeft....

'wee u als je op mensen vertrouwt'
zegt de oude profeet Jeremia...

een raadselachtige tekst op het eerste gehoor
maar voor wie dieper nadenkt duidelijk:
je bent te beklagen
als je alleen maar bouwt op de oppervlakkigheid
zoals je die op alle fronten wordt opgedrongen.

Het evangelie wil ons uit de schijnwereld verlossen
en ons in contact brengen met een andere wereld
neen, niet ver bij ons vandaan
maar de echte wereld die daar wordt opgebouwd
als mensen kiezen voor waarachtigheid en trouw
als mensen hun zwakheid en hun onmacht durven erkennen
de wereld van mensen die uitzien naar de kracht
die hun leven zinvol maakt:
naar de ondersteuning van Godswege:
naar de waarachtig liefde
die alles zijn zin verleent.

Zo klinken dan Jezus' zaligsprekingen aan de mensen, die waarachtig leven willen.
Lucas situeert deze toespraak van Jezus niet op de berg
zoals Matteus dat doet, die wil dat Jezus woorden indruk maken
als die van Mozes op de berg.
Lucas is de evangelist van beneden. Het gaat hem om het gewone volk
dat zich rondom de blijde boodschap mag verzamelen.
En tot hen zegt Hij:
'Zalig gij die arm zijt, want aan u behoort het rijk Gods,
zalig gij die honger hebt want ge zult verzadigd worden,
zalig gij die nu weent want gij zult lachen.
Zalig wanneer omwille van mij de mensen u haten,
wanneer ze u uitstoten en beschimpen
en uw naam uit de samenleving bannen als iets verfoeilijks'.

Wat is de bedoeling van deze uitspraken?
Suggereert Jezus dat armoede
-met de onvermijdelijke gevolgen van dien: honger ziekte,
ongedierte, gebrek aan onderwijs, kindersterfte,
straat- prostitutie van jongens en meisjes en ellende-
iemand gelukkig zouden kunnen maken ?

Dat is niet aan te nemen.
Hij was mensen aan het toespreken die juist van dit alles verlost wilden worden....
en Hij vond dat zij daar groot gelijk in hadden.

Toch prijst Jezus hen zalig.
Niet om hun droeve lot en hun ellende maar om hun wakkere geest.
Om hun wil om verlost te worden.
Om hun uitzicht op een andere wereld,
een uitzicht dat andere mensen vaak niet meer hebben. -----
De kleine mensen, de verdrukten van waar ook ter wereld,
zijn degenen die alle mensen er aan herinneren
dat het met deze wereld niet goed zit.
De kleine mensen kwamen naar Jezus toe namens alle armen,
naar lichaam of naar geest.
Ze roepen om verandering en ze willen meedoen
met die grote bevrijdingsbeweging
waar Jezus de aanvoerder van is.

Jeremia lijkt niet meer in zo'n nieuwe toekomst te geloven als hij zegt:
'Vervloekt is degene die op mensen bouwt'.
Een tekst die wonderlijk genoeg hier nog door een jongerengroep
voor een jongerenliturgie was uitgekozen.
Een dooplopende weg gaat de mens
die niet weet dat het anders moet en die het visioen van de Tora,
van de Wet, van het Zicht op een nieuwe toekomst niet kent.

 

In die geest laat Jezus ook zijn 'wee u rijken' klinken.
De rijken voor wie hun materiële rijkdom alles is
of die rijk willen blijven ten koste van anderen
zijn volgens Lucas reddeloos verloren.

Is er dan geen hoop dat het ooit nog wat wordt in deze wereld?
Ja die is er ... ook voor Jeremia.
Maar niet zonder de krachtige steun van Godswege.
Niet zonder een flinke -wat oneerbiedig gezegd-
duw van Gods genade.
Er is maar één manier om gered te worden:
dat is door te geven, te delen, te breken.

De kerk van het begin wilde om dat goed te kunnen
liever een kerk van mensen die delen en breken zijn
een kerk van mensen die individueel arm willen zijn.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat er gelukkig ook
een paar rijke mensen lid geworden zijn van de kerk
.. anders waren ze samen verhongerd.

Toch bleef er altijd de weemoed en het verlangen naar het begin.
In het begin van de 13e eeuw
was er een jonge man van rijke ouders, Francisco Bernardone.
U zult hem beter kennen als ik verteld dat hij uit Assisi kwam.
Voor de rechter deed hij afstand van alle familiebezit
en naakt voor zijn vader staande had verklaard
dat hij gekozen had voor die wondere Vrouwe armoede...
De eerlijkheid gebiedt te zeggen
dat als de veel te rijke middeleeuwse kerk
niet deze man gekend had
de middeleeuwse kerk waarschijnlijk ten onder was gegaan.

Terug naar onze wereld:
Als er ergens armoede is, dan is het wel in Calcutta
waar ik ooit was om moeder Theresa te bezoeken.
Haar hele bezit, haar erfenis bestond uit
twee doti's, omslaggewaden
en de emmer waar ze zich mee waste.
De arme heeft nog minder. Hij heeft geen huis,
of het moesten de zanderige bermen zijn
van de grote straten waar dag en nacht het verkeer over raast.

De arme heeft niets behalve één doos met daarin zijn
enige rijkdom die hij nooit zal verkopen..
zijn feestgewaad. Hij zal dat nooit wegdoen
al zou het alleen nog maar zijn
om er waardig uit te zien als hij sterft.

Toen een groep Amerikaanse katholieken
moeder Theresa in Calcutta eens bezocht vroegen ze,
ontroerd door zoveel leed: 'wat moeten wij doen'.
Ze dachten er al aan hun cheque-boek tevoorschijn te halen en vroegen:
Moeder Theresa wat moeten we doen?
Haar antwoord was verrassend en onthutsend:
'veel van de armen leren'.
.....
Het evangelie komt ons wel heel dicht op de huid
als wij het toepassen op ons eigen leven.
Ook wij worden opgeroepen naar beneden te komen
naar anderen toe te gaan
arm te zijn van geest
als mensen die weten willen dat ons leven alleen maar zin heeft
als wij willen leven als mensen die waarachtig willen zijn.
Als mensen die weten dat zij kwetsbaar zijn,
elkaar nodig hebben
en uiteindelijk geborgen zijn in God.


Zalig degene die van de armen wil leren,
die beseft dat wij allen arm zijn,
zalig degene die treurt en weent
als hij denkt aan het lot van zovelen in deze wereld.

Zijn leven zal anders zijn dan tevoren
hij zal zich inzetten met al zijn krachten
om het aanschijn der aarde te veranderen.
Hij zal stevig staan,
zoals de boom aan de oever van het water
waar Jeremia over sprak.
Hij zal groeien en bloeien, lachen, gelukkig zijn;
hij heeft een roeping een taak.

 

En een nog grotere vreugde zal hij kennen
als alles anders is
en God Koninkrijk komen zal onder de mensen.

Voor ons allen, samen gewone kerkgangers deze zondag,
is het een troost te weten
dat wij geen geweldige dromen hoeven te dromen
dat wij geen indruk hoeven te maken op anderen
... daarmee besparen wij anderen een hoop ellende.

Het enige wat van ons als rijken zeker gevraagd wordt
is een beetje gastvrijheid,
meer dan we nu kunnen opbrengen.
Gelukkig klagen mensenrechtenorganisaties van de Verenigde Naties
onze Nederlandse asielzoekerswet aan:
misschien komt het nog goed.

Daarom herhaal ik het openingsgebed van deze zondag maar eens:

Openingsgebed:
Heer, Gij hebt ons toegezegd
dat Gij Uw verblijf wilt houden bij ons mensen.
Help ons -zo vragen wij u-
om ons gereed te maken U te ontvangen:
maak ons oprecht en eerlijk van hart
zodat Uw tegenwoordigheid
de ziel wordt van ons leven.
Dat vragen wij U omwille van Jezus Christus onze Heer
die in de eenheid van de Heilige Geest
met U leeft en regeert in de eeuwen der eeuwen. AMEN.