Veilig bij Hem, de Goede herder

De herder, een geliefd beeld in het evangelie en in kerkelijke middens. Het komt uit een agrarische tijd. Lang geleden dat ik nog een schaapherder heb gezien. Ik zag wel vorige zomer hier in Melle een grote groep van vijftig schapen aan het grazen langs de boorden van de Schelde. De plek was goed afgespannen. Geen herder te zien.

Hij geeft zijn leven

Welk woord en beeld stel je voor om dit beeld van de herder, dat komt uit een agrarische tijd te vervangen. Kan het met woorden als coach, manager, leider, animator, chef, therapeut, gezel?

Ik vind er geen beter zei een collega van de dienst Zingeving en pastoraal.

Zeker niet om de rijkdom weer te geven die Jezus ermee bedoelde. Herder, het beeld drukt zijn permanente zorg uit voor wie hem is toevertrouwd. Hij neemt zelfs het risico om op zoek te gaan naar het verlorene. Hij houdt van elkeen die hij kent en hij zal voor hen zijn leven geven. Hij zoekt de dood niet op. Hij behoort niet tot het een zelfmoordcommando, dat anderen dood om zelf in de Jihadhemel te komen. Hij beantwoordt te volle aan de schets van de profeet Ezechiël over God die als een herder omziet naar zijn kudde, “naar hen die afgedwaald zijn ten gevolge van mist en nevel. God, die het gewonde verbindt en het zieke weer kracht geeft” (Ez. 34, 11-17).

Het evangelie van de Goede herder heeft zijn vaste plaats in de paastijd. Elk jaar op de vierde paaszondag spreekt Jezus ons toe om te zeggen dat hij de deur is tot het heil (leesjaar A), de goede Herder die zijn leven geeft voor de schapen (leesjaar B) en hen blijvend leven schenkt en verbindt met de Vader (Leesjaar C).

Bij het meer van Galilea gaf Jezus aan Petrus de opdracht de lammeren en de schapen van Jezus te hoeden (Joh. 21,15-17). Het lijkt erop dat sindsdien in kerkelijke kringen het beeld van de herder graag gebruikt wordt voor kerkelijke taken, voor het werk van bisschoppen en priesters. Maar zij zijn niet de enige. Veel christenen, mannen en vrouwen, beseffen dat zij een herderlijke zorg hebben.

Pastor angelicus, de geschiedenis heeft heilige pausen maar ook een aantal die daar ver van afstonden; Bij zijn tocht door de hel ontmoet Dante, de schrijver van de Divina Comedia, enkele pausen, die ver van heilig waren. De kerk lijdt op deze dagen sterk door de wonden, die kerkmensen veroorzaakten.

Ik ken de mijnen

Welk is de plaats van de herder? Nu eens vooraan, dan in het midden, soms achteraan. Luisterend, dialogerend, meer inspirerend dan belerend. Een herder heeft een herdersstaf, die hij weleens gebruikte om een tik te geven of zelfs voor un coup de crosse. Hij was of is soms meer bekommerd om regels en voorschriften dan om het leven.

Een goede herder leeft in verbondenheid, allereerst met Jezus en dan met zijn medegelovigen en hij en zij is bezorgd om hun medemensen. “Voor u ben ik bisschop, met u ben ik christen” zei Sint Augustinus. Op het feest van Sint Jozef ontving Joseph Bonnemain de bisschopswijding in het gekwetste en verdeelde bisdom Chur. Kardinaal Koch haalde in zijn homilie in Chur een woord aan van de heilige bisschop Cyprianus: „Nihil sine episcopo, nihil sine consilio prebyterii, nihil sine consensu plebis. “„Nichts ohne den Bischof, nichts ohne den Rat des Presbyteriums und nichts ohne den Glaubenskonsens des Volkes Gottes“.”Niets zonder de bisschop, niets zonder het overleg met het presbyterium, niets zonder de geloofsinstemming van het volk.”

Synodaliteit is een gedachte die nu moeizaam vooraan komt. Het staat wel tegenover het klerikalisme of het dominerende van het gezag. De bisschop van Würzburg verving de herderlijke brief voor de Vasten door een Dialog Instagram zowel met prominenten als met eenvoudige mensen. In Duitsland is er veel overleg over synodaliteit, maar er zijn ook groepen die er zich sterk tegen verzetten.

Overal hebben herders zorgen. Enkele voelen zich herders in de mist, een aantal zijn in rebellie.

Roepingenzondag

Zondag van goede herder is de jaarlijkse roepingenzondag. Het aantal mannen en vrouwen met een permanente levenslange inzet als priester of religieus is in onze streken sterk verminderd. We blijven bidden dat de Heer nieuwe arbeiders stuurt voor de oogst en nieuwe leerlingen roept om Hem te volgen. Het thema voor roepingenzondag 2021 is “Voor wie ben jij er?”

Bij de vraag naar de kern van het priesterschap houdt bisschop Bonny ons het bijbels beeld van de Goede herder voor ogen. In een brochure Wie is de priester schrijft hij: “In het Bijbelse beeld van de goede herder vind ik alles terug, ook al is het een oud beeld. Ik denk allereerst aan de radicale solidariteit met de gemeenschap: je gaat met een kudde op stap in goede en kwade dagen. De diocesane priester is in de eerste plaat verbonden met zijn gemeenschap. Hij neemt deel aan hun leven. Zijn eerste zorg is bruggen bouwen en mensen bij elkaar brengen. De herder moet niet enkel organiseren, maar vooral mensen naar groene weiden voeren, hen helpen om bij helder water te komen en bronnen van leven ontsluiten. De herder zorgt ook bijzonder voor het zwakke lam: de priester is aanwezig waar eenzaamheid en pijnlijke breuken zijn. Je laat als priester beter een vergadering vallen dan dit persoonlijk contact te verwaarlozen. De herder werkt niet enkel communautair, maar ook heel individueel op maat van de mens. Ik probeer dat als bisschop ook te doren: telkens wanneer ik een federatie bezoek, doe ik twee huisbezoeken. Tenslotte: de herder geeft zijn leven voor zijn schapen. Priester zijn is toegewijd zijn met heel je leven. De herder is geen functionaris. Het gaat erom dat je met heel je leven in dit herderschap gaat staan.”

Dat herders te kort schieten en dit beeld van Jezus niet opvolgen heeft binnen en buiten de kerkgemeenschap al veel pijn veroorzaakt.

Zorg om wie verwond is

Onze wereld met zijn boeiende aspecten draagt veel wonden. Er zijn vele trauma’s bij mensen. Als medemens kunnen we bijdragen om deze te voorkomen, ze te vermijden en ze enigszins te helen. Wij kunnen herder zijn voor elkaar en zorgen voor veiligheid. De bron daarvan is bij Jezus. Hij is de herder die waakt over mij. Ik ben veilig ben hem.

Bessel van der Kolk werkt al vele jaren met getraumatiseerde mensen. Getraumatiseerde mensen blijven vastzitten in wat hen is overkomen. Het is essentieel om bij trauma het gehele organisme te behandelen: lichaam, hersenen en geest. In zijn boek Trauma Sporen. Het herstel van lichaam, brein en geest na overweldigende ervaringen wijst hij op het belang van verbinding, veiligheid en wederkerigheid.

“Als het bericht dat wij van iemand anders ontvangen, bestaat uit ‘Jij bent veilig bij mij’, ontspannen we. Als we ons gelukkig voelen in onze relaties, voelen we ons ook gekoesterd, gesteund en, beter als we naar het gezicht en de ogen van de ander kijken.

Onze cultuur leert ons om ons te concentreren op persoonlijke uniciteit, maar op een dieper niveau bestaan we nauwelijks als afzonderlijke organismen. Onze hersenen zijn gemaakt om te helpen functioneren als leden van een groep. Ook als we alleen zijn,…, we blijven altijd een onderdeel van die groep. Het grootste deel van onze energie wordt besteed aan het verbinden met anderen.”

“De mogelijkheid om je veilig te kunnen voelen bij andere mensen is waarschijnlijk het allerbelangrijkste aspect van de geestelijke gezondheid; veilige verbindingen zijn essentieel voor een zinvol en beveiligend leven. Talloze onderzoeken naar rampenbestrijding over de hele wereld hebben aangetoond dat sociale steun de krachtigste bescherming vormt tegen het overweldigd raken door stress en trauma.”

“Sociale steun is meer dan alleen de aanwezigheid van anderen. Het belangrijkste aspect is wederkerigheid: werkelijk gehoord en gezien worden door de mensen om ons heen, het gevoel hebben dat wij in andermans geest en hart bestaan. Om fysiek tot rust te komen, te genezen en te groeien is er een innerlijk gevoel van veiligheid nodig. Geen enkele arts kan een recept uitschrijven voor vriendschap en liefde. Dit zijn immers complexe en zuurverdiende kwaliteiten. Je hoeft geen traumatisch verleden te hebben om je timide te voelen, of zelfs in paniek te raken, op een feestje met onbekenden. Door trauma kan de hele wereld echter veranderen in een verzameling van vreemdelingen” (op. cit., p. 116)

In dit lijvig boek staat een religieuze prent uit het werk van Rembrandt, Jezus die een zieke vrouw aanraakt. “Troostende gebaren zijn universeel herkenbaar en weerspiegelen de genezende kracht van afgestemde aanraking” (op. cit., p. 296).‘

Jezus is als herder een therapeut bij wie we heil en genezing vinden. Wij zijn veilig bij hem.